Người vẽ giấy bạc cụ Hồ

Sau khi nước Việt Nam dân chủ cộng hòa ra đời, ngày 31/1/1946, Chủ tịch Hồ Chí Minh ký Nghị định phát hành tiền Việt Nam Dân chủ Cộng hòa. Ngày 31/11/1946, lần đầu tiên tiềnViệt Nam Dân chủ Cộng hòa được chính thức phát hành. Một mặt tiền có chữ Việt Nam Dân chủ Cộng hòa (chữ Quốc ngữ và chữ Hán), có hình Chủ tịch Hồ Chí Minh. Một mặt có hình Nông Công binh. Các loại tiền giấy có mệnh giá 100 đồng, 20 đồng, 5 đồng, 1 đồng. Các loại tiền có chữ ký của Bộ trưởng Bộ Tài chính Phạm Văn Đồng và Giám đốc Ngân khố Trung ương Phạm Khoa. Kể từ năm 1946 đến nay, sau nhiều lần phát hành trên các tờ tiền của Việt Nam do Ngân hàng Nhà nước Việt Nam phát hành đều có hình Cụ Hồ. Những tờ tiền đó được nhân dân quen gọi là tiền Cụ Hồ.

Những đồng tiền có hình Cụ Hồ là đơn vị tiền tệ chính thức do Ngân hàng Nhà nước Việt Nam phát hành bên cạnh vai trò lưu hành thông thường với chức năng trung gian tiền tệ, còn có một giá trị rất đặc biệt xét trên khía cạnh văn hoá - nghệ thuật, ý nghĩa chính trị quốc gia, gắn bó chặt chẽ với hoàn cảnh rất đặc biệt của Cách mạng Việt Nam trong những năm tháng xây dựng, phát triển đất nước. Đặc biệt, các tờ tiền đó còn thể hiện tình cảm thiêng liêng của nhân dân ta dành cho Bác Hồ - vị lãnh tụ kính yêu của dân tộc, khí phách hào hùng và tinh hoa nước Việt. Tình cảm đó đã trở thành sức mạnh cùng dân tộc Việt Nam đi qua những bước thăng trầm hiểm nguy nhất, để đi đến thắng lợi cuối cùng.

Rất nhiều kỷ vật hiện đang lưu giữ ở Bảo tàng Lịch sử Quân sự Việt Nam là những đồng tiền có hình Cụ Hồ. Có những đồng tiền là vật kỷ niệm của mẹ tặng cho con khi gia nhập Vệ quốc đoàn. Có những đồng tiền thấm máu, lỗ chỗ vết đạn của các liệt sỹ hy sinh tại các mặt trận. Có những đồng tiền nhân dân Nam Bộ cất giấu trên ngọn dừa, chôn dưới nước sau 20 năm ròng sống trong kìm kẹp của Mỹ nguỵ. Mỗi hiện vật là một câu chuyện cảm động của người lính thể hiện tỉnh cảm đối với dân tộc, đất nước, quê hương và gia đình, đồng đội.
Khi nói đến tiền Cụ Hồ, chúng ta nhớ lại những người đã vẽ phác thảo mẫu những đồng tiền đó. Một trong số những người vẽ những tờ giấy bạc đó là Hoạ sỹ Mai Văn Hiến, nguyên Trưởng ban Hội hoạ Cục Tuyên huấn Tổng cục Chính trị. Ông sinh năm 1923 mất ngày 20/5/2006. Ông quê xã Điền Hoà, huyện Châu Thành, tỉnh Tiền Giang. Năm 1937, ông đỗ Thành Chung ở Huế rồi ra học tại trường Cao đẳng Mỹ thuật Đông Dương. Ông tham gia cách mạng năm 1945, khi còn là sinh viên của trường. Năm 1947, ông gia nhập quân đội. Trong kháng chiến chống Pháp, ông là người minh hoạ trình bày báo Vệ quốc quân, vẽ rất nhiều tranh về đề tài chiến tranh cách mạng và người lính phục vụ các chiến dịch Đông Bắc, Thượng Lào, Điện Biên Phủ… Ông đoạt nhiều giải thưởng mỹ thuật toàn quốc với các phẩm tiêu biểu “Gặp nhau”, “Trước giờ ra thao trường”, “Bướm dọc đường”, “Du kích Đông Bắc”, “Sương tan”...Với những đóng góp trong hai cuộc kháng chiến chống Pháp, chống Mỹ, ông được Nhà nước tặng thưởng Huân chương Độc lập hạng ba, Huân chương Chiến thắng hạng nhì, Huân chương Kháng chiến hạng nhất và nhiều huân huy chương cao quý khác.

Khi còn sống, Hoạ sỹ Mai Văn Hiến thường đi bộ từ nhà mình ở số nhà 65 phố Nguyễn Thái Học sang Bảo tàng Quân đội chơi. Ông thường đàm đạo với các hoạ sỹ Bằng Lâm, nhà điêu khắc Tạ Quang Bạo, Minh Đỉnh… về các tác phẩm nghệ thuật đương đại. Lớp con cháu được hầu chuyện cuốn hút bởi cái tài kể chuyện dí dỏm của ông. Ngoài chuyện vẽ tranh, ông kể chuyện vẽ tiền.

Ông kể lại: Cách mạng Tháng Tám thành công, nước Việt Nam dân chủ cộng hoà ra đời. Chỉ 3 tuần lễ sau, ngày 23/9/1945, thực dân Pháp núp dưới bóng quân đội Anh tước vũ khí của quân đội Nhật ở Nam Bộ, âm mưu trở lại xâm lược nước ta. Trong thế nước thù trong, giặc ngoài, vận mệnh ngàn cân treo trên sợi tóc vậy mà ngân khố quốc gia chính quyền cách mạng tiếp quản Ngân hàng Đông Dương chỉ có 1 triệu đồng rách nát. Nhà nước kêu gọi toàn dân chung sức quyên góp ủng hộ chính phủ bằng tuần lễ vàng. Mặt khác, Chính phủ thấy cần thiết phải có đồng tiền mới để ổn định xã hội. Nhu cầu cần phải có đồng tiền của Nhà nước Việt Nam dân chủ cộng hoà là một vấn đề quan trọng lúc bấy giờ
Dạo đó vào cuối năm 1945, một lần, ông đến nhà in Tau Pin chơi, ông gặp ông Phạm Khoa, Giám đốc ngân khố Trung ương. Ông Phạm Khoa bảo có việc cần đến anh, rồi dẫn ông lên gặp Bộ trưởng Bộ Tài chính Phạm Văn Đồng, lúc đó ở số 6 Lê Lai, Hà Nội. Cùng đi với ông còn có các hoạ sỹ Nguyễn Huyến, Nguyễn Văn Hanh và Đỗ Cung. Sau khi bàn bạc, cuối cùng ông được ông Đồng phân công vẽ tờ tiền mệnh giá 5 đồng. Trong thời gian ông tham gia vẽ ttiền phải tuyệt đối giữ bí mật vì sợ kẻ thù phá. Hồi đó nhà ông ở Ngã Tư sở, hàng ngày ông đi tàu điện đến vẽ, nếu chưa xong, chiều cất bản nháp vào hòm gỗ khoá lại, hôm sau vẽ tiếp.

Sau gần 2 tháng nghiên cứu, mầy mò ông vẽ xong mẫu phác thảo. Tờ tiền màu nâu vàng, phía trái có số 5, chữ giấy bạc Việt Nam. Hình Bác Hồ ông vẽ theo bức ảnh do nhà nhiếp ảnh Vũ Năng An chụp. Ông nói: “Vẽ Cụ Hồ thật khó làm sao vừa thể hiện được đường nét, vừa thể hiện được cái thần trong con người của Cụ. Phía sau tờ tiền là hình ảnh anh công nhân quai búa và phía sau nhà máy. Để thể hiện được điều này, ông ra ga Hàng Cỏ tìm tốp thợ rèn đang làm việc để vẽ làm mẫu. Trên tờ tiền có dòng chữ: “Theo sắc lệnh của Chính phủ Việt Nam kẻ nào làm giả hoặc có hành động huỷ hoại tờ giấy bạc của Chính phủ sẽ bị trừng trị theo quân pháp”


Tờ tiền mẫu được Ông Phạm Văn Đồng duyệt và ngày 31 tháng 11 năm 1946, tờ tiền chính thức được phát hành. Ông đã cất giữ tờ giấy bạc loại này làm kỷ niệm.

Nhân kỷ niệm 62 năm ngày cách mạng tháng Tám và quốc khánh 2/9, xin giới thiệu về đồng tiền do Hoạ sỹ quân đội Mai Văn Hiến đã vẽ năm 1945. Khi chúng tôi viết những dòng này ông đã ra đi xa, rất xa nhưng câu chuyện ông vẽ tiền ngày đất nước mới được độc lập hồi nào chúng tôi nhớ mãi. Người hoạ sỹ già cao, gầy, da mồi và nói chuyện thật tinh tế, hóm hỉnh ngày nào cũng như những tác phẩm của ông hiện có ở bảo tàng sống mãi với thời gian.

(Cuộc Sống Việt - Theo http://www.btlsqsvn.org.vn/)

Posted in: Tin tức tiền tệ Việt Nam